Sau đây, Luật DHP xin giới thiệu bài viết của luật sư Trần Đức Hùng về phân tích một giả định lý do ly hôn của cặp vợ chồng Bill Gates và Melinda dưới góc nhìn của một học thuyết về quản trị doanh nghiệp như sau:
Hồi đi học Quản trị kinh doanh, tôi yêu thích bài học về phân tích và ứng dụng Tháp nhu cầu con người của Maslow trong công việc và cuộc sống, đặc biệt là để đánh giá nhu cầu khách hàng trước khi đưa ra các quyết định trong kinh doanh.
Tháp nhu cầu của Maslow được hiểu ngắn gọn là con người có 5 loại nhu cầu từ thấp đến cao theo nguyên lý bậc thang: 1) Thấp nhất là nhu cầu sinh học (như ăn uống, ngủ nghĩ, đi lại, tình dục… và các nhu cầu cơ bản khác); 2) Tiếp đến là nhu cầu an toàn, an ninh (như mong muốn có sự bảo vệ, chở che, an toàn, ổn định trong cuộc sống, nhu cầu tôn giáo …); 3) Tiếp đến là nhu cầu xã hội (như giao tiếp, quan hệ xã hội, sinh hoạt cộng đồng, mở rộng các mối quan hệ, tham gia các cộng đồng, đội nhóm …); 4) Tiếp đến là Nhu cầu được tôn trọng (như được vinh danh, được thừa nhận vai trò của bản thân, được người khác tôn trọng, nhu cầu có địa vị…); 5) Và cuối cùng là nhu cầu được Thể hiện (như được tự do thể hiện quan điểm, được khẳng định mình có ý nghĩa gì đó trong cuộc sống, được đi tìm kiếm lẽ sống của mình trong cuộc đời, được hài lòng với chính bản thân mình, được thể hiện khát vọng, đam mê,…).
Khi làm luật sư hòa giải, giải quyết các vụ việc về ly hôn, tôi càng thấy rõ ràng hơn Tháp nhu cầu của Maslow nêu trên có vai trò, ý nghĩa như thế nào trong việc quyết định sự tồn tại hay chấm dứt của một cuộc hôn nhân. Đa phần các cặp vợ chồng ly hôn vì mâu thuẫn trong việc thể hiện một nhu cầu nào đó trong 5 bậc nhu cầu nêu trên (mâu thuẫn vì đối phương không đáp ứng, không hiểu và thậm chí là trở thành người cản trở nhu cầu của mình). Ví dụ: có cặp vợ chồng mâu thuẫn vì nhu cầu sinh học, sinh lý khác nhau; có cặp vợ chồng mâu thuẫn vì nhu cầu được tôn trọng (chồng muốn được tôn trọng nhưng vợ không làm được điều đó hoặc ngược lại), có cặp vợ chồng mâu thuẫn vì nhu cầu cảm xúc…
Trở lại với vụ việc Bill và Melinda ly hôn, tôi không có ý đào sâu cuộc hôn nhân này vì nó mang tính riêng tư; nhưng nhìn nhận ở việc áp dụng Tháp nhu cầu của Maslow tôi có vài phân tích như sau:
Theo tôi lý do hôn nhân đổ vỡ của cặp vợ chồng này cũng do mâu thuẫn khi giải quyết một trong các nhu cầu trong tháp nhu cầu con người của Maslow nêu trên. Vậy đó là gì?
Bill và Melinda đã có tất cả: tiền bạc, địa vị, mối quan hệ xã hội, được tôn trọng. Vậy còn nhu cầu cao nhất là nhu cầu được thể hiện, được tự do thể hiện mong muốn tạo lẽ sống của mình… ở thời điểm hiện nay thì được thể hiện như thế nào? Đối với những người tài giỏi và giàu có như Bill và Melinda thì 4 nhu cầu bên dưới đó càng thừa thải thì nhu cầu thứ 5 này càng ngày càng trỗi dậy mạnh mẽ vì họ không còn phải dành thời gian để vật lộn ở 4 nhu cầu cơ bản bên dưới như đại đa số chúng ta nữa. Giờ đây, họ sống là để tự do tìm nguyên lý và lẽ sống tiếp theo của mình sau những thành công đã được thế giới tôn trọng và thừa nhận. Và khi mỗi người luôn hướng đến sự tự do thể hiện quan điểm và lẽ sống mới của mình theo cách riêng, theo chính kiến của mình thì nếu quan điểm và lẽ sống đó bắt đầu có những trái ngược nhau thì cuộc sống vợ chồng sẽ phát sinh những mâu thuẫn không thể hòa giải và cứu vãn. Sự mâu thuẫn trong tự do thể hiện chính kiến và quan điểm có lẽ đã xuất phát từ mấy năm nay đối với cặp đôi vợ chồng này.
Chúng ta có thể nhận thấy, sau khi thành lập Quỹ từ thiện Bill và Melinda thì ngay cả việc định hướng hoạt động của quỹ từ thiện này cũng có sự khác nhau trong suy nghĩ của Bill và Melinda: Bill thì muốn hướng đến các hoạt động về y tế cộng đồng, còn Melinda thì muốn hướng đến các hoạt động bảo vệ trẻ em và phụ nữ ở các nước nghèo. Gần đây nhất là họ thể hiện sự mâu thuẫn trong quan điểm bảo vệ hay chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ đối với Vacxin ngừa Covid 19: Bill thì giữ quan điểm và lập trường cứng rắn về việc không chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ đối với việc chế tạo vacxin ngừa covid 19 để thúc đẩy sự cạnh tranh và phát triển Vacxin này; còn Melinda thì có xu hướng mong muốn quyền sở hữu trí tuệ đối với Vacxin này cần được chia sẻ rộng rãi ngay để giải quyết nhu cầu cấp bách hiện nay. Những nhu cầu thể hiện quan điểm và vai trò vị trí của mình của mỗi người như nêu trên có lẽ là nhân tố đẩy sự hòa hợp vợ chồng ngày càng ra xa hơn.
Vậy có người sẽ hỏi tại sao chung sống đến 27 năm mới phát sinh mâu thuẫn này?
Theo tôi, vì nhu cầu của mỗi vợ hoặc chồng luôn thay đổi theo thời điểm. Có thể trước nay nhu cầu bậc 5 này (nhu cầu được tự do, được thể hiện) của cặp vợ chồng này được dung hòa khá ổn; nhưng khi mỗi người xuất hiện một nhu cầu mới thì nhu cầu mới này lại làm cho đối phương thấy không thể chia sẻ, thấu hiểu và ủng hộ được nữa. Quan sát cho thấy sau khi thành lập các quỹ từ thiện thì vai trò của Melinda càng được trỗi dậy mạnh mẽ, bà cũng đã khẳng định sự thành công và địa vị, vai trò của mình không thua gì so với Bill. Như vậy Melinda cũng đã phát sinh các nhu cầu mới về việc tìm con đường lãnh đạo các quỹ từ thiện đi đúng định hướng của mình; còn với Bill, sau khi rời các ghế điều hành Microsoft thì phát sinh nhu cầu mới là được thể hiện sự tự do trong việc đi tìm lẽ sống mới, đó là cống hiến cho y tế cộng đồng thế giới bằng những lập trường riêng của Bill. Khi các nhu cầu mới này của mỗi người xuất hiện mạnh mẽ nhưng đối phương của họ lại thấy không hòa hợp và chấp nhận nên dần nảy sinh các mâu thuẫn trầm trọng không thể cứu vãn dẫn đến ly hôn.
Và cuối cùng, tôi muốn nói rằng, việc mâu thuẫn và nguyên nhân chia tay của mỗi cặp vợ chồng, từ người nổi tiếng đến những người bình thường nhất có lẽ cần được tôn trọng và giữ bí mật vì không ai có thể nhận định chính xác ngoài người trong cuộc. Do đó, những phân tích trên đây của tôi là những giả định mang tính góc nhìn cá nhân nhằm mục đích phân tích ứng dụng Học thuyết Tháp nhu cầu của Maslow trong cuộc sống và kinh doanh mà thôi. Nhưng có lẽ theo tôi, chúng ta không cần phải quan tâm quá sâu về lý do ly hôn của Bill và Melinda, mà trong câu chuyện này, chúng ta cần học hỏi Bill và Melinda về cách ly hôn văn minh và tôn trọng lẫn nhau của họ: không ồn ào, vợ chồng tự thỏa thuận với nhau mọi việc; không ảnh hưởng đến ai và quan trọng là không làm tốn quá nhiều giấy mực của dư luận theo đúng phong cách của Bill Gates. Theo tôi, cho dù đã ly hôn thì cặp vợ chồng nhà Bill Gates vẫn là một cặp vợ chồng hạnh phúc nhất vì hạnh phúc có thời điểm không phải là cố gắng sống với nhau mà là cho nhau sự tự do trong văn minh và sự tôn trọng nhau.
P/s: Trên đây là một giả định vui vẻ của tôi vào ngày cuối tuần để mọi người thấy lý do quan trọng của việc học và nắm bắt Tháp nhu cầu con người của Maslow; không có ý định gì liên quan đến nhận định cuộc sống hay đời tư của Bill và Melinda, những nhân vật đã quá nổi tiếng của thế giới và đóng góp rất lớn cho nhân loại trên nhiều lĩnh vực.
Nguồn: Luật sư Trần Đức Hùng.
